Các chất kháng sinh

Khác với thuốc sát trùng, kháng sinh dùng để uống hoặc tiêm, tức là thâm nhập vào cơ thể. Kháng sinh phá hủy các bào quan trong tế bào khuẩn vì vậy cũng có thể coi là chất diệt khuẩn. Để đoạn viết này được liên tục, có vài dòng nói về thuốc kháng sinh.

Cơ chế diệt khuẩn dựa trên tương tác giữa các chất diệt khuẩn với protein sinh học (thành phần chính của tế bào khuẩn). Kháng sinh là các hợp chất có nguồn gốc sinh học hay được tổng hợp. Chúng có tác dụng tiêu diệt hoặc kiềm chế hoạt động của các tế bào vi khuẩn. Chúng tấn công các bào quan (các cơ quan trong tế bào), các bộ phận của tế bào, kiềm chế phát triển vỏ tế bào, ức chế hoạt động của màng thẩm thấu chọn lọc, làm tế bào mất nước, ức chế quá trình tạo ra protein và các acid nucleic (di truyền) trong vi khuẩn. Các kháng sinh bám lên các thành phần của tế bào (bào quan) vi khuẩn như các cấu trúc 30S, 50S (là các siêu cấu trúc tạo thành các ribosome - tổng hợp protein)... và vì vậy tiêu diệt hoặc kiềm chế các chức năng của vi khuẩn. Các chất kháng sinh có thể tác dụng đối với một số ít (phổ hẹp) hoặc đối với nhiều loại khuẩn (phổ rộng). Kháng sinh ít tác dụng với virus. Các chất kháng sinh gồm nhiều nhóm dựa vào cấu trúc hóa học. Mỗi nhóm đặc trị cho một số loại vi khuẩn. Có loại có khả năng diệt cả gram (+) và (-) hoặc chỉ một loại (khuẩn gram âm (-) được coi là nguy hiểm hơn).

Nói chung kháng sinh ít tác động tới virus. Điều đó được quan sát trực quan: Không có thuốc chống virus, chỉ có vaccine ngừa virus và điều đó được giải thích như sau. Virus có cấu trúc và cách nhân bản hoàn toàn khác tế bào vi khuẩn. Virus dường như không có vỏ, không có các bào quan, chúng không tạo ra protein (không có ribosome)... Chúng lấy protein của vật chủ để nhân bản, chúng chỉ tồn tại trong vật chủ. Vì vậy cơ chế diệt khuẩn của kháng sinh (phá vỏ tế bào, phá hủy ribosom...) không có tác dụng tới virus. Tuy nhiên virus bị diệt bởi rất nhiều tác nhân vật lý và hóa học.

Có thể hiểu kháng sinh như một chất hóa học để diệt khuẩn một cách chọn lọc: Kháng sinh này dùng để diệt khuẩn này, kháng sinh khác đặc hiệu với khuẩn khác, thậm chí mỗi kháng sinh có khả năng tiêu diệt một vài chức năng, một vài bào quan, trong khi các hóa chất diệt khuẩn hầu như có tác dụng đối với mọi loại vi khuẩn.